بیوپسی مایع (Liquid Biopsy) یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین روش‌های تشخیصی در تحقیقات سرطان‌شناسی است که امکان بررسی ویژگی‌های ژنتیکی تومورها را بدون نیاز به نمونه‌برداری از بافت فراهم می‌کند. این روش که مبتنی بر تحلیل DNA توموری آزاد (ctDNA) و سایر نشانگرهای زیستی در مایعات بدن است، می‌تواند به تشخیص زودهنگام، پایش روند درمان و پیش‌بینی پاسخ بیمار به داروها کمک کند. در این مقاله، Liquid Biopsy
را از جنبه‌های مختلف بررسی خواهیم کرد و نقش آن را در آینده درمان سرطان تحلیل می‌کنیم.
بیوپسی مایع چیست؟
بیوپسی مایع روشی نوین در تشخیص سرطان است که از یک نمونه ساده خون برای استخراج مولکول‌های زیستی مرتبط با تومور استفاده می‌کند. برخلاف روش‌های سنتی مانند بیوپسی بافتی که نیاز به جراحی و نمونه‌برداری از تومور دارند، بیوپسی مایع کاملاً غیرتهاجمی است و به بیمار کمک می‌کند بدون دردسرهای جراحی، اطلاعات دقیقی از وضعیت بیماری خود دریافت کند.
بیوپسی مایع شامل تحلیل ترکیبات مختلفی در خون و سایر مایعات بدن است، از جمله:
- DNA توموری آزاد (ctDNA)
- RNA و microRNA
- سلول‌های توموری در گردش (CTCs)
- پروتئین‌های خاص مرتبط با سرطان
بیوپسی مایع چگونه کار می‌کند؟
بیوپسی مایع مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته مانند NGS در سرطان‌شناسی است که امکان توالی‌یابی و تحلیل جهش‌های ژنتیکی را با دقت بالا فراهم می‌کند. در این روش:
- از بیمار یک نمونه خون گرفته می‌شود.
- DNA توموری آزاد (ctDNA) از سرم یا پلاسما استخراج می‌شود.
- توالی‌یابی ژنتیکی برای شناسایی جهش‌ها و تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان انجام می‌شود.
- پزشکان نتایج را بررسی کرده و استراتژی درمانی شخصی‌سازی‌شده برای بیمار طراحی می‌کنند.
مزایای بیوپسی مایع در مقایسه با روش‌های سنتی
Liquid Biopsy نسبت به بیوپسی بافتی دارای مزایای متعددی است که آن را به یک روش ایده‌آل برای تشخیص و پایش سرطان تبدیل کرده است:
۱. غیرتهاجمی بودن
برخلاف بیوپسی‌های سنتی که نیاز به جراحی دارند، Liquid Biopsy
تنها با یک آزمایش خون ساده انجام می‌شود و برای بیماران بسیار راحت‌تر است.
۲. تشخیص زودهنگام سرطان
بیوپسی مایع می‌تواند قبل از ظهور علائم بالینی، تغییرات ژنتیکی تومور را شناسایی کند و در تشخیص زودهنگام سرطان‌های مختلف مؤثر باشد.
۳. پایش پاسخ به درمان
این روش به پزشکان اجازه می‌دهد تا در طول درمان، تحلیل جهش‌های ژنتیکی سرطان را پایش کنند و تغییرات لازم را در روند درمان ایجاد کنند.
۴. امکان شخصی‌سازی درمان
با بررسی تغییرات ژنتیکی خاص در بیماران، پزشکان می‌توانند درمان‌های شخصی‌سازی‌شده برای سرطان ارائه دهند که براساس ویژگی‌های ژنتیکی هر فرد طراحی شده است.
کاربردهای بیوپسی مایع در تحقیقات و درمان سرطان
Liquid Biopsy
در حوزه‌های مختلف تحقیقات و درمان سرطان کاربرد دارد، از جمله:
- تشخیص زودهنگام انواع سرطان مانند سرطان ریه، پستان، کولون و پروستات
- پایش اثربخشی درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی
- کشف جهش‌های مقاوم به دارو و تنظیم استراتژی درمانی جدید
- پایش عود مجدد سرطان و شناسایی متاستازها در مراحل اولیه
چالش‌ها و محدودیت‌های بیوپسی مایع
با وجود تمام مزایای بیوپسی مایع، این روش همچنان با برخی چالش‌ها روبه‌رو است:
- میزان ctDNA در خون ممکن است بسیار کم باشد، که تحلیل آن را دشوار می‌کند.
- برخی از سرطان‌ها مقدار کمی DNA آزاد در خون منتشر می‌کنند، که تشخیص آنها را سخت‌تر می‌سازد.
- روش‌های Liquid Biopsy هنوز در حال بهبود هستند و به تحقیقات بیشتری نیاز دارند.
آینده بیوپسی مایع در سرطان‌شناسی
با پیشرفت تکنولوژی‌های ژنتیکی و افزایش دقت روش‌های تحلیل داده‌های Liquid Biopsy
، انتظار می‌رود که این روش در آینده به استانداردی برای تشخیص و پایش سرطان تبدیل شود. برخی از پیش‌بینی‌های آینده شامل:
- گسترش کاربرد Liquid Biopsy در انواع بیشتری از سرطان‌ها
- افزایش دقت و حساسیت فناوری‌های NGS
- توسعه روش‌های ترکیبی برای ادغام Liquid Biopsy و تصویربرداری هوش مصنوعی
نتیجه‌گیری
بیوپسی مایع یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های اخیر در تحقیقات سرطان‌شناسی و درمان سرطان است. این روش با امکان تشخیص زودهنگام، پایش دقیق درمان و ارائه رویکردهای شخصی‌سازی‌شده، تأثیر قابل‌توجهی در بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی دارد. با ادامه تحقیقات و پیشرفت‌های فناوری، آینده‌ای روشن برای Liquid Biopsy
در تشخیص و درمان سرطان پیش‌بینی می‌شود.
منبع :
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/23992-liquid-biopsy